Είναι άραγε η ανδρεία πράγμα διδακτό ή φυσικό;

Πάλι δε ερωτώμενος ο Σωκράτης αν η ανδρεία είναι πράγμα διδακτό ή φυσικό, είπε: «Νομίζω ότι, όπως ακριβώς ένα σώμα είναι εκ φύσεως ανθεκτικότερο στους πόνους από ένα άλλο σώμα, έτσι και μια ψυχή εκ φύσεως γίνεται πιο δυνατή στις συμφορές σε σχέση με μια άλλη ψυχή· διότι βλέπω ότι αυτοί που ανατρέφονται με τους ίδιους νόμους και τα ίδια ήθη διαφέρουν πολύ μεταξύ τους στην τόλμη.

Απ’ την άλλη όμως πιστεύω πως κάθε φύση με μάθηση και μελέτη δυναμώνεται στην ανδρεία. Διότι είναι ολοφάνερο ότι αφενός μεν οι Σκύθες και οι Θράκες δεν θέλουν να μάχονται με τους Λακεδαιμόνιους παίρνοντας ασπίδες και δόρατα, αφετέρου δε ότι και οι Λακεδαιμόνιοι δεν θέλουν να αγωνίζονται με τους Θράκες με πέλτες και ακόντια, ούτε με τους Σκύθες με τόξα.

Από τούτα λοιπόν είναι φανερό ότι όλοι πρέπει, σε όσα θέλουν να γίνουν αξιόλογοι, αυτά και να μαθαίνουν και να μελετούν».

Πάλιν δὲ ἐρωτώμενος ὁ Σωκράτης ἡ ἀνδρεία πότερον εἴη διδακτὸν ἢ φυσικόν, οἶμαι μέν, ἔφη, ὥσπερ σῶμα σώματος ἰσχυρότερον πρὸς τοὺς πόνους φύεται, οὕτω καὶ ψυχήν ψυχῆς ἐρρωμενεστέραν πρὸς τὰ δεινὰ φύσει γίγνεσθαι· ὁρῶ γὰρ ἐν τοῖς αὐτοῖς νόμοις τε καὶ ἔθεσι τρεφομένους πολὺ διαφέροντας ἀλλήλων τόλμῃ.

Νομίζω μέντοι πᾶσαν φύσιν μαθήσει καὶ μελέτῃ πρὸς ἀνδρείαν αὔξεσθαι· δῆλον μὲν γὰρ ὅτι Σκύθαι καὶ Θρᾷκες οὐ βούλονται ἀσπίδας καὶ δόρατα λαβόντες Λακεδαιμονίοις διαμάχεσθαι· φανερὸν δ’ ὄτι Λακεδαιμόνιοι οὔτε Θρᾳξὶ πέλταις καὶ ἀκοντίοις οὔτε Σκύθαις τόξοις ἐθέλουσι διαγωνίζεσθαι.

Ἐκ δὲ τούτων δῆλόν ἐστιν ὅτι πάντας χρὴ ἐν οἷς βούλονται ἀξιόλογοι γίγνεσθαι, ταῦτα καὶ μανθάνειν καὶ μελετᾶν.

Βιβλιογραφία: Ξενοφών, Απομνημονεύματα (3.9.1.1 έως 3.9.1.4)
Απόδοση κειμένου: Κότσαλης Γεώργιος