Η προαίρεση λοιπόν φαίνεται πως είναι ό,τι το εκούσιο, δεν είναι όμως το ίδιο, αλλά το εκούσιο είναι επιπλέον· διότι στο εκούσιο μετέχουν και τα παιδιά και τα άλλα ζώα, στην προαίρεση όμως όχι, και όσα συμβαίνουν ξαφνικά τα λέμε εκούσια, όχι όμως και προαιρετά.
Όσοι πάλι λένε πως είναι αυτή επιθυμία ή θυμός ή βούληση ή ένα είδος γνώμης, δεν φαίνεται να μιλούν ορθά. Διότι η προαίρεση δεν είναι εξίσου κοινή σε όσα δεν διαθέτουν λόγο· αντιθέτως η επιθυμία και ο θυμός είναι. Και ο ακρατής πράττει επιθυμώντας, όχι προαιρούμενος· ο εγκρατής το αντίθετο, προαιρούμενος, όχι επιθυμώντας. Και η επιθυμία εναντιώνεται με την προαίρεση, επιθυμία με επιθυμία όχι. Και η επιθυμία έχει να κάνει με το ευχάριστο και το λυπηρό, η προαίρεση ούτε με το λυπηρό ούτε με το ευχάριστο. Πολύ λιγότερο όμως έχει να κάνει με τον θυμό· διότι όσα πράττονται από θυμό φαίνεται να έχουν ελάχιστη σχέση με την προαίρεση.
Ούτε όμως βούληση
Ούτε όμως βούληση, αν και φαίνεται πολύ κοντά· διότι η προαίρεση δεν υπάρχει σε πράγματα αδύνατα, και αν ισχυριζόταν κανείς πως προαιρείται, θα φαινόταν ηλίθιος· εντούτοις η βούληση υπάρχει και στα αδύνατα, π.χ. της αθανασίας. Και η μεν βούληση υπάρχει και σε όσα με κανένα τρόπο δεν θα μπορούσαν να πραχθούν από εμάς, π.χ. να νικήσει ένας ηθοποιός ή αθλητής· κανείς όμως δεν προαιρείται αυτού του είδους τα πράγματα, αλλά όσα νομίζει πως θα μπορούσαν να γίνουν από αυτόν. Ακόμη, η βούληση σχετίζεται με τον τελικό σκοπό, ενώ η προαίρεση με εκείνα που συμβάλλουν προς τον σκοπό αυτό, π.χ. θέλουμε να είμαστε υγιείς, επιλέγουμε όμως αυτά που θα μας οδηγήσουν στην υγεία, και θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι και λέμε πως είμαστε, δεν ταιριάζει όμως να πούμε πως επιλέγουμε να είμαστε ευτυχισμένοι· διότι εν γένει η προαίρεση έχει να κάνει με όσα είναι στο χέρι μας.
Ούτε γνώμη
Αλλά ούτε γνώμη θα μπορούσε να είναι· αφού γνώμη φαίνεται να έχουμε για όλα, και καθόλου λιγότερο για τα αιώνια και αδύνατα ή για εκείνα που εξαρτώνται από μας· και ακόμη διαιρείται σε ψευδή και αληθινή, όχι σε κακή και αγαθή, ενώ η προαίρεση μάλλον σε τούτα. Γενικώς, λοιπόν, ίσως κανείς δεν λέει πως είναι το ίδιο με τη γνώμη, αλλά ούτε με κάποιο είδος γνώμης· αφού από την προαίρεση των κακών και των αγαθών είμαστε κάποιας λογής άνθρωποι, όχι από τη διατύπωση μιας γνώμης. Και ενώ προαιρούμαστε την απόκτηση ή την αποφυγή αυτών του είδους των πραγμάτων, εκφέρουμε γνώμη για το τι είναι ή σε ποιον συμφέρει ή πώς, και καθόλου για την απόκτηση ή την αποφυγή. Και η μεν προαίρεση επαινείται περισσότερο όταν αναφέρεται στο πρέπον ή το ορθό, η δε γνώμη όταν εκφράζει την αλήθεια. Και ενώ προαιρούμαστε όσα γνωρίζουμε καλύτερα, εκφέρουμε γνώμη για όσα δεν γνωρίζουμε τίποτε. Από την άλλη πάλι φαίνεται πως οι ίδιοι άνθρωποι δεν προαιρούνται και αποφαίνονται το ίδιο καλά, αλλά μερικοί αποφαίνονται καλύτερα, από κακία όμως προαιρούνται αυτά που δεν πρέπει. Αν τώρα η γνώμη προηγείται της προαιρέσεως ή ακολουθεί, δεν έχει καμία σημασία· διότι δεν εξετάζουμε αυτό, αλλά το αν είναι το ίδιο με κάποιο είδος γνώμης.
Τι ή τι λογής λοιπόν πράγμα είναι η προαίρεση, μιας και δεν είναι κανένα από όσα αναφέραμε; Φαίνεται βέβαια πως είναι κάτι το εκούσιο, δεν είναι όμως όλα τα εκούσια προαιρετά. Μήπως επομένως το προμελετημένο; Διότι η προαίρεση μετά λόγου και σκέψεως γίνεται. Φαίνεται λοιπόν να είναι αυτό που και το όνομά της υποδεικνύει· το προ άλλων αιρετό.
Βιβλιογραφία: Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια (1111b.6 έως 1112a.17)
Απόδοση κειμένου: Κότσαλης Γεώργιος
