Από τα αίτια άλλα είναι καθεαυτά και άλλα κατά συμβεβηκός. Γιατί όπως ακριβώς υπάρχει ον καθεαυτό και ον κατά συμβεβηκός, έτσι και αίτιο. Π.χ. στον άνθρωπο το ζώο καθεαυτό υπάρχει, ενώ το λευκό κατά συμβεβηκός· διότι το ζώο κατηγορείται κατά παντός ανθρώπου, ενώ το λευκό όχι.
Κυρίως και ουσιωδώς
Γιατί κυρίως και ουσιωδώς (δηλαδή στην ουσία του) κατηγορείται το ζώο στον άνθρωπο, ενώ το λευκό όχι κυρίως αλλά κατά συμβεβηκός. Διότι δεν είναι κάθε άνθρωπος λευκός, αλλά είναι δυνατόν κανείς να βρεί άνθρωπο και λευκό και φαλακρό και σιμό· διότι έχει συμβεί στον τάδε άνθρωπο να είναι λευκός ή φαλακρός ή σιμός.
Κατά τον ίδιο τρόπο καθεαυτό αίτιο του ανδριάντα είναι ο ανδριαντοποιός, ενώ κατά συμβεβηκός ο φαλακρός ή ο μουσικός· διότι έχει συμβεί στον ανδριαντοποιό να είναι φαλακρός ή μουσικός. Το καθεαυτό λοιπόν αίτιο είναι κυρίως αίτιο και πρωταρχικώς κατηγορείται, ενώ το κατά συμβεβηκός όχι.
Είναι καθορισμένο
Γι’ αυτό και το καθεαυτό αίτιο είναι καθορισμένο, ενώ το κατά συμβεβηκός ακαθόριστο· διότι άπειρα μπορούν να συμβούν σ’ ένα πράγμα, καθώς είναι δυνατόν ο ανδριαντοποιός να είναι και λευκός και φαλακρός και μουσικός και χίλια δυο άλλα πράγματα.
Συγγραφή, μετάφραση: Κότσαλης Γεώργιος
