Ο μεν πλούτος, αν και δι’ άλλο αιρετός (παν όργανο δι’ άλλο αιρετό, δι’ όποια η χρήσις αυτού), ωστόσο και καθ’ αυτό αιρετός, καθότι αγαθό, και δι’ αυτού δυνάμεθα να ευεργετούμε και να βοηθάμε τους φίλους και προς ευδαιμονία συμβάλλει, και επιπλέον ευκολότερα ο πλούσιος θεραπεύεται απ’ ό,τι ο υγιής πλουτίζει. Δια ταύτα, αν και μετά νόσου μιχθείς, προτιμότερος της υγείας, πολύ δε περισσότερο μιχθείσης αυτής μετά της πενίας.
Συνέχεια της απορίας
Πάλιν όμως, αν η μεν υγεία και δι’ αυτή αιρετή και μη δι’ άλλο και των αναγκαίων είναι (εκλιπούσης αυτής, αν όχι καμία, ελαχίστη αξία έχει ο πλούτος, παρόντος δε αυτού δεν εξασφαλίζεται αυτή) και τιμιότερη (διότι ουδείς τιμά τον πλούτο δι’ αυτόν αλλά δι’ άλλο, την δε υγεία δι’ αυτήν κι αν μηδέτερο απ’ αυτής πρόκειται να μας συμβεί), μιχθείσης δε αυτής μετ’ ελάσσονος κακού, τέτοιο είναι η πενία, προτιμότερη γίνεται του πλούτου μιχθέντος αυτού μετά μείζονος κακού, της νόσου. Τι λοιπόν, υγεία μετά πενίας ή πλούτος μετά νόσου;
Λύση της απορίας
Το να λέει λοιπόν κανείς ότι ο πλούτος και καθ’ αυτό και δι’ άλλο αιρετός, είναι αληθές, όπως και ότι ευκολότερα ο πλούσιος θεραπεύεται απ’ ό,τι ο υγιής πλουτίζει. Το να λέει όμως ότι δι’ αυτό ο πλούτος γίνεται προτιμότερος της υγείας, είναι ψευδές. Διότι όσο αληθές είναι εκείνο, άλλο τόσο αληθές είναι ότι ευκολότερα ο ιατρός θεραπεύεται απ’ ό,τι ο υγιής γίνεται ιατρός, και ως εκ τούτου και η ιατρική είναι προτιμότερη της υγείας. Τούτο όμως και παράλογο και ψευδές είναι, διότι σε καμία περίπτωση το ποιητικό αίτιο ενός πράγματος δεν είναι προτιμότερο του τέλους αλλά τανάπαλιν, το τέλος του ποιητικού (η μεν ιατρική είναι ποιητική της υγείας και χάριν της υγείας γίνεται, η δε υγεία τέλος αυτής).
Αιτία δε του παραλογισμού: ότι ο αυτός που θεραπεύεται δύναται να χρησιμοποιήσει τον πλούτο ή περισσότερο συνεργεί αυτός προς την θεραπεία απ’ ό,τι συνεργεί η υγεία προς τον πλούτο· δια τούτο και η σύγκρισης δεν γίνεται επί ίσοις όροις, αλλά επί ανίσοις.
Επιπλέον, το μείζον αγαθό και το έλασσον κακό είναι προτιμότερο του ελάσσονος αγαθού και του μείζονος κακού. Επειδή δε η νόσος είναι περισσότερο φευκτή της πενίας (ουδείς εχέφρων προτιμά τη νόσο της πενίας), είναι περισσότερο αιρετή η υγεία του πλούτου, εκείνο δε που είναι περισσότερο αιρετό είναι μείζον αγαθό εκείνου που είναι λιγότερο αιρετό. Δια τούτο και ο πλούτος ως έλασσον αγαθό μιχθείς μετά της νόσου, του μείζονος κακού, γίνεται λιγότερο αιρετός από την υγεία, του μείζονος αγαθού, μιχθέντος μετά της πενίας, του ελάσσονος κακού.
Προσυπακουστέον δε ότι όταν λέμε πένητα, δεν εννοούμε τον εντελώς στερημένο των αναγκαίων (διότι ουδείς άνευ τροφής δύναται να ζει), αλλά εκείνον που μόλις και μετά βίας εξασφαλίζει τα απαραίτητα για τη ζωή. Ομοίως δε νοσούντα τον έχοντα μία χρόνια νόσο και όχι μία εφήμερη.
Σύνταξη κειμένου: Κότσαλης Γεώργιος
