Διότι η έξη με πολλούς τρόπους λέγεται· γιατί και η δύναμη και η διάθεση και η επιστήμη έξη λέγεται.
Η ικανότητα
Κατ’ έναν λοιπόν τρόπο έξη λέγεται η ικανότητα κατά την οποία το έχον ενεργεί και έχει, ικανότητα μεν του εκ φύσεως δεκτικού, αλλά σ’ αυτό που εκ φύσεως υπάρχει και όταν εκ φύσεως έχει, όπως η όψη του οφθαλμού· διότι η όψη (η δύναμη της οράσεως) είναι έξη του οφθαλμού, και η όραση κατ’ αυτήν γίνεται.
Το δε σ’ αυτό που εκ φύσεως υπάρχει και όταν εκ φύσεως έχει, το μέρος στο οποίο εκ φύσεως υπάρχει και τον χρόνο στον οποίο εκ φύσεως έχει σημαίνει. Διότι δεν λέμε ότι ο λίθος στερείται όψεως, επειδή ουδόλως εκ φύσεως έχει όψη, ούτε τον άνθρωπο λέμε ότι στερείται όψεως στα πόδια, επειδή δεν έχει εκ φύσεως την όψη σ’ εκείνο το μέρος, αλλ’ ούτε το νεογέννητο σκυλάκι λέμε ότι στερείται όψεως, επειδή δεν έχει εκ φύσεως εκείνον τον καιρό· λέμε όμως ότι ο άνθρωπος κατά το πρόσωπο στερείται της όψεως, επειδή και εκ φύσεως έχει όψη ο άνθρωπος και στο μέρος αυτό και στον χρόνο, ομοίως και νωδό λέμε όχι απλώς αυτόν που δεν έχει δόντια (γιατί δεν λέμε βέβαια και το νεογέννητο· αφού δεν έχει εκ φύσεως κατ’ εκείνον τον καιρό), καθώς ούτε το νεογέννητο σκυλάκι είναι τυφλό, αλλά νωδό λέμε αυτόν που βρίσκεται σε γηρατειά, αν θα τύχει, ή τον στερημένο των οδόντων από πάθημα.
Η διάθεση
Κατ’ άλλον τρόπο έξη λέγεται η διάθεση κατά την οποία ή καλώς ή κακώς διάκειται το διακείμενο, και ή ως προς το ίδιο ή ως προς άλλο, όπως η υγεία είναι μία έξη· διότι είναι τέτοιου είδους διάθεση.
Διαφέρει δε η έξη της διαθέσεως στο ότι είναι μονιμότερη και πολυχρονιότερη· διότι γρήγορα μεταβάλλει κανείς από θερμός και γίνεται ψυχρός και από υγιής ασθενής, εκτός κι αν καμία απ’ αυτές εδώ τύχαινε μετά από πολύ καιρό να έχει ήδη μεταβληθεί σε φυσική κατάσταση και να είναι ανίατη ή εξαιρετικά δυσκίνητη, αυτήν ίσως θα μπορούσε κάποιος να αποκαλέσει πλέον έξη.
Οι δε έξεις είναι και διαθέσεις, ενώ οι διαθέσεις δεν είναι αναγκαστικά έξεις· διότι αυτοί που έχουν έξεις διάκεινται κάπως και κατ’ αυτές, ενώ οι διακείμενοι δεν έχουν σε κάθε περίπτωση και έξη.
Η επιστήμη
Ακόμη, η επιστήμη κατά την οποία λεγόμαστε πως είμαστε τέτοιοι (λέγεται έξη), λ.χ. γραμματικοί ή γεωμέτρες· διότι η επιστήμη θεωρείται ότι είναι των παραμονίμων και δυσκινήτων, και εάν κάποιος έστω και μετρίως λάβει επιστήμη, αν βέβαια δεν γίνει μεγάλη μεταβολή από κάποια νόσο ή από κάτι άλλο τέτοιο, δεν είναι εύκολο να την αποβάλει.
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Περὶ εἱμαρμένης ή περί μοίρας»