Την αρετή του σώματος πολλοί αγάπησαν, της ψυχής όμως λίγοι

Αλλά κι εκείνο πιστεύω, την αρετή του σώματος πολλοί αγάπησαν, εκείνην όμως της ψυχής και πάρα πολύ λίγοι· διότι την μεν όλοι μπορούν να τη δουν, την δε μόνον όσοι γνωρίζουν. Ένδειξις τούτου η δια των αισθήσεων τέρψις· διότι πάντοτε αισθανόμενοι χαίρουν οι άνθρωποι, και η αίσθησις είναι κάποια διάκρισις.

Επί της ψυχής όμως δεν υπάρχει τίποτε άλλο ορατό, παρά μόνον οι πράξεις της, οι δε πράξεις είναι κάποιες λογικές ενέργειες, γι’ αυτό και αγνοώντας τι είναι δίκαιο και τι ανδρείο δεν μπορούμε να διακρίνουμε.

Λέγω δε σωματική αρετή, το ανάστημα, την ισχύ, το κάλλος, ενώ ψυχής, τη φρόνηση, τη σωφροσύνη, την ανδρεία, τη δικαιοσύνη. Και εάν κάποιοι ισχυρίζονται πως η αρετή της ψυχής δεν είναι διδακτή, ας γίνει γνωστό ότι πλανώνται οικτρώς. Διότι επί των σωματικών αρετών ή η φύσις ή η τύχη είναι αιτία, ενώ επί των ψυχικών περισσότερο εμείς παρά η φύσις· διότι προαιρούμενοι και γνωρίζοντας πράττουμε τα έργα της αρετής, ενώ η γνώσις είναι κάποια μάθησις.

Γι’ αυτό και αν φροντίζετε για κάτι, θα πρέπει όχι τόσο του σώματος όσο της ψυχής. Διότι η μεν (η σωματική αρετή) φθίνει με τη φθορά του σώματος, η δε (η ψυχική) αυξάνει με την ωρίμαση της ψυχής. Και αν ενυπάρχει κάτι θεϊκό ή αθάνατο, αυτό ασφαλώς θα είναι μάλλον η ψυχή παρά το σώμα.

Κἀκεῖνό φημι, τὴν μὲν τοῦ σώματος ἀρετὴν πολλοὶ ἠγάπησαν, τὴν δὲ τῆς ψυχῆς καὶ πάνυ ὀλίγοι· τὴν μὲν γὰρ ἅπασιν ἔστιν ἰδεῖν, τὴν δὲ τοῖς ἐπισταμένοις μόνοις. σημεῖον δὲ ἡ διὰ τῶν αἰσθήσεων τέρψις· ἀεὶ γὰρ αἰσθόμενοι χαίρουσιν, ἡ δὲ αἴσθησις κρίσις τις.

Ἐπὶ μέντοι τῆς ψυχῆς οὐδὲν ἔστιν δῆλον ἄλλο, εἰ μὴ τὰς αὑτῆς πράξεις, αἱ δὲ πράξεις ἐνέργειαί τινες μετὰ λόγου, διὸ ἀγνοοῦντες τί δίκαιον καὶ τί ἀνδρεῖον οὐχ οἷόν τε κρῖναι.

Λέγω δὲ ἀρετὴν μὲν σώματος, μέγεθος, ἰσχύν, κάλλος, ψυχῆς δέ, φρόνησιν, σωφροσύνην, ἀνδρείαν, δικαιοσύνην. κἂν μέν τινες φάσκωσι τὴν τῆς ψυχῆς ἀρετὴν μὴ διδακτὴν εἶναι, μαθέτω διαμαρτάνειν· ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν σωματικῶν ἢ ἡ φύσις ἢ ἡ τύχη αἰτία, ἐπὶ δὲ τῶν ψυχικῶν μᾶλλον ἡμεῖς ἢ ἡ φύσις· ἀεὶ γὰρ προαιρούμενοι καὶ εἰδότες πράττομεν τὰ τῆς ἀρετῆς ἔργα, ἡ δὲ εἴδησις μάθησίς τις.

Διὸ καὶ εἰ μέλον ὑμῖν τινος, δέον οὐχὶ τοῦ σώματος τόσον ὅσον τῆς ψυχῆς· ἡ μὲν γὰρ φθίνει σὺν τῇ τοῦ σώματος φθορᾷ, ἡ δὲ αὔξει σὺν τῇ ὡριμάσει τῆς ψυχῆς· καὶ εἰ ἔνι θεῖόν τι ἡμῖν ἢ ἀθάνατον, τοῦτ’ ἂν εἴη μᾶλλον ἥ γε ψυχὴ ἢ τὸ σῶμα.

Συγγραφή, μετάφραση: Κότσαλης Γεώργιος