Τι εστί ρήμα

Το ρήμα σημαίνει επιπροσθέτως χρόνο

Ο Αριστοτέλης χάριν συντομίας παραλείπει τα κοινά με το όνομα μέρη του ορισμού του ρήματος. Είναι δε αυτά το σημαίνουσα φωνή και το κατά συνθήκη (βλέπε: Τι εστί όνομα)

Είναι δε γνώρισμα των πραγμάτων που λέγονται για κάτι άλλο

Δηλαδή τα ρήματα επέχουν θέση κατηγορουμένου και όχι υποκειμένου. Και τούτο ευλόγως, καθώς τα ρήματα είτε ενέργειες είτε πάθη σημαίνουν.

Και είναι πάντοτε γνώρισμα των πραγμάτων που υπάρχουν κάπου, π.χ. των καθ’ υποκειμένου

Υπάρχει γραφή που λέει αντ’ αυτού: καὶ ἀεὶ τῶν καθ’ ἑτέρου λεγομένων σημεῖόν ἐστιν, οἷον τῶν καθ’ ὑποκειμένου ἣ ἐν ὑποκειμένῳ (Aristotelis opera Immanue Bekker 16b.10). Δηλαδή τα ρήματα είτε ουσιωδώς υπάρχουν στα υποκείμενα στα οποία κατηγορούνται και συμπληρώνουν την έννοιά τους ως καθ’ υποκειμένου (Ο Σωκράτης ζει), είτε είναι συμβεβηκότα σε αυτά ως εν υποκειμένω (Ο Σωκράτης βαδίζει).

Και μάλλον αυτή επικρατέστερη. Με την υπάρχουσα γραφή αντί του ‘π.χ. των καθ’ υποκειμένου’ θα είχε ορθώς ως ‘π.χ. των εν υποκειμένω’. (βλέπε: Ποια η διαφορά μεταξύ καθ’ υποκειμένου και εν υποκειμένω).

… επειδή ομοίως υπάρχει (κατηγορείται το ρήμα) σε οτιδήποτε είτε αυτό υπάρχει είτε όχι.

Δηλαδή η πρόταση ‘ο τραγέλαφος δεν υγιαίνει ή δεν πάσχει’ είναι αληθής, αν και είναι αδύνατον να υπάρχει κάτι στο μη υπάρχον. Εδώ θα μπορούσε κανείς να πει ότι στα υπαρκτά δεν μπορούμε να μιλάμε για αδιόριστο ρήμα όπως με το όνομα. Το δεν υγιαίνει αποτελεί άρνηση του υγιαίνει και  οι προτάσεις ‘Ο Σωκράτης πάσχει’ και ‘Ο Σωκράτης δεν πάσχει’ δεν μπορεί να είναι αμφότερες ψευδείς, αν όντως αυτός πάσχει ή όχι.

Ή μήπως θα πρέπει να εμβαθύνουμε λίγο περισσότερο. Επειδή κάθε ρήμα μπορεί να αναλυθεί στην αντίστοιχη μετοχή και το συνδετικό ρήμα ‘είναι’, το ‘Ο Σωκράτης πάσχει’ γίνεται ‘Ο Σωκράτης είναι πάσχων’. Έτσι η άρνηση του ‘Ο Σωκράτης είναι πάσχων’ δεν είναι το ‘Ο Σωκράτης είναι όχι-δεν πάσχων’ αλλά ‘Ο Σωκράτης δεν είναι πάσχων’. Και επειδή το ‘δεν πάσχει’ όπως και το ‘όχι άνθρωπος’ δεν είναι δηλωτικά μιας ορισμένης φύσεως, της του ονομαζομένου, αλλά σημαίνουν το οτιδήποτε, δια τούτο και προσαγόρευσε αυτά ως αδιόριστα ρήματα.

Επίσης μην ξεχνάμε πως οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν το απαρέμφατο συχνά στο λόγο τους, π.χ. ‘τὸ βαδίζειν κινεῖσθαί ἐστι’. Το δε απαρέμφατο σημαίνει επιπροσθέτως χρόνο και κατά τούτο ρήμα λέγεται. Δια τούτο και η θέση του αρνητικού μορίου στο λόγο δεν είναι τυχαία.

Αυτά, λοιπόν καθαυτά λεγόμενα τα ρήματα είναι…

Αν τυχών ρωτήσω ‘Τι κάνεις;’ και λάβω απόκριση ‘Τρέχω’, η διάνοιά μου δεν μετεωρίζει αλλά ‘ίσταται’ και εγώ ηρεμώ έχοντας λάβει ικανοποιητική απάντηση.

Αλλά ούτε το ‘τρέχει’ ή ‘είναι’ μόνα τους στον λόγο άνευ του υποκειμένου περί ου ο λόγος αρκούν για να σημάνουν την ύπαρξη ή ανυπαρξία του δηλούμενου υπό του ρήματος πράγματος. Παραδείγματος χάριν, ‘Τρέχει’.

Ούτε το ον μόνο του δίχως των συστατικών εκείνων μερών στα οποία αυτό προστίθεται στον λόγο κάνει τον λόγο ολοκληρωμένο. Παραδείγματος χάριν, ‘Ον’ αντί του ‘Ο Σωκράτης είναι ον’.

Ῥῆμα δέ ἐστι τὸ προσσημαῖνον χρόνον, οὗ μέρος οὐδὲν σημαίνει χωρίς. Ἔστι δὲ τῶν καθ’ ἑτέρου λεγομένων σημεῖον. Λέγω δ’ ὅτι προσσημαίνει χρόνον, οἷον ὑγίεια μὲν ὄνομα, τὸ δ’ ὑγιαίνει ῥῆμα· προσσημαίνει γὰρ τὸ νῦν ὑπάρχειν. Καὶ ἀεὶ τῶν ὑπαρχόντων σημεῖόν ἐστιν, οἷον τῶν καθ’ ὑποκειμένου.

Τὸ δὲ οὐχ ὑγιαίνει καὶ τὸ οὐ κάμνει οὐ ῥῆμα λέγω· προσσημαίνει μὲν γὰρ χρόνον καὶ ἀεὶ κατά τινος ὑπάρχει, τῇ διαφορᾷ δὲ ὄνομα οὐ κεῖται· ἀλλ’ ἔστω ἀόριστον ῥῆμα, ὅτι ὁμοίως ἐφ’ ὁτουοῦν ὑπάρχει καὶ ὄντος καὶ μὴ ὄντος.

Ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ὑγίανεν ἢ τὸ ὑγιανεῖ οὐ ῥῆμα, ἀλλὰ πτῶσις ῥήματος. Διαφέρει δὲ τοῦ ῥήματος, ὅτι τὸ μὲν τὸν παρόντα προσσημαίνει χρόνον, τὰ δὲ τὸν πέριξ.

Αὐτὰ μὲν οὖν καθ’ αὑτὰ λεγόμενα τὰ ῥήματα ὀνόματά ἐστι καὶ σημαίνει τι,  – ἵστησι γὰρ ὁ λέγων τὴν διάνοιαν, καὶ ὁ ἀκούσας ἠρέμησεν, –  ἀλλ’ εἰ ἔστιν ἢ μή οὔπω σημαίνει· οὐ γὰρ τὸ εἶναι ἢ μὴ εἶναι σημεῖόν ἐστι τοῦ πράγματος, οὐδ’ ἐὰν τὸ ὂν εἴπῃς ψιλόν. Αὐτὸ μὲν γὰρ οὐδέν ἐστιν, προσσημαίνει δὲ σύνθεσίν τινα, ἣν ἄνευ τῶν συγκειμένων οὐκ ἔστι νοῆσαι.