Τι εστί όνομα

Η μεν φωνή είναι ψόφος(άναρθρος ήχος) εμψύχου ο δε ψόφος πληγή (χτύπημα) αέρος αισθητή δια της ακοής. Και όταν αυτή η πληγή γίνεται με τη συστολή του θώρακα εμπλεκομένων της γλώσσας, της τραχείας και των άλλων οργάνων μιλάμε για ψόφο εμψύχων.

Ο δε Αριστοτέλης διακρίνει τις φωνές σε σημαίνουσες (σημαντικές στο αρχέτυπο) και μη. Διότι το βλίτυρι και το κναξ φωνές είναι, αλλά δεν σημαίνουν κάτι. Το δε κατά συνθήκη λέγεται σε αντιδιαστολή των εκ φύσεως σημαντικών φωνών εκείνων των αλόγων ζώων. Διότι και ο σκύλος όταν γαυγίζει σημαίνει την παρουσία ξένου.

Το όχι άνθρωπος δεν είναι όνομα

Διότι το όνομα είναι δηλωτικό μιας φύσεως, της του ονομαζομένου. Το όχι άνθρωπος αναιρεί το σημαινόμενο υπό του ονόματος άνευ του αρνητικού μορίου. Διότι λέγεται και επί του ίππου και επί του τραγέλαφου, και γενικώς επί πάντων των όντων είτε αυτά υπάρχουν είτε όχι. Γι’ αυτό και ο Αριστοτέλης προσαγορεύει αυτό ως αδιόριστο όνομα.

Δεν είναι ούτε λόγος ούτε άρνηση

Ο λόγος που λέει ότι ο άνθρωπος είναι ζώο είναι αληθής. Εκείνος που λέει ότι ο όχι άνθρωπος είναι ζώο δεν είναι ούτε αληθής ούτε ψευδής. Ο μεν ίππος είναι ο δε τραγέλαφος όχι. Αλλά ούτε μπορούμε να τον εντάξουμε σε ένα άλλο είδος λόγου. Διότι ούτε ευχή είναι, ούτε ερώτηση, ούτε κλητική προσφώνηση, ούτε προσταγή.

Ούτε άρνηση είναι. Διότι άρνηση του ‘ο άνθρωπος είναι ζώο’ δεν είναι αυτή που λέει ότι ο όχι άνθρωπος είναι ζώο, αλλά εκείνη που λέει ότι ο άνθρωπος δεν είναι ζώο.

Κατά τα λοιπά το όνομα και η πτώση ονόματος έχουν τον ίδιο λόγο…

Εδώ ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί το γένος αντί το είδος. Έτσι αντί να πει ότι έχουν τον ίδιο ορισμό, λέει τον ίδιο λόγο, καθότι ο ορισμός είναι λόγος οριστικός (ο λόγος ο του τι ην είναι). Και συνεχίζει και μας λέει πως κατά τα λοιπά δεν διαφέρουν. Δηλαδή και η πτώση ονόματος είναι μια σημαίνουσα φωνή κατά συνθήκη άνευ χρόνου, κανένα μέρος εκ της οποίας δεν σημαίνει κάτι από μόνο του ξεχωριστά.

Πλην όμως στην πτώση ονόματος αυτός δεν αληθεύει ή ψεύδεται…

Το συγκεκριμένο παράδειγμα θα το εννοήσουμε καλύτερα αν αντικαταστήσουμε το ‘του Φίλωνος είναι ’ με το ‘του Σωκράτη τρέχει’. Και τούτο διότι στα αρχαία ελληνικά το εστί σημαίνει τόσο το είναι όσο και το υπάρχει. Και εδώ εννοείται με τη δεύτερη σημασία του. Διότι ο Αριστοτέλης αναφέρεται στον αποφαντικό λόγο. Έτσι τα μεν ‘ο Σωκράτης τρέχει’, ‘ο Σωκράτης έτρεχε’, ‘ο Σωκράτης θα τρέχει’ είτε αληθεύουν είτε ψεύδονται. Τα δε ‘του Σωκράτη τρέχει’, ‘του Σωκράτη έτρεχε’, ‘του Σωκράτη θα τρέχει’ αφήνουν μετέωρη τη διάνοια αν δεν προστεθεί το ‘υιός’ ή κάτι άλλο. ‘του Σωκράτη ο υιός τρέχει’, ‘του Σωκράτη ο υιός έτρεχε’, ‘του Σωκράτη ο υιός θα τρέχει’.

Ὄνομα μὲν οὖν ἐστὶ φωνὴ σημαντικὴ κατὰ συνθήκην ἄνευ χρόνου, ἧς μηδὲν μέρος ἐστὶ σημαντικὸν κεχωρισμένον. Ἐν γὰρ τῷ Κάλλιππος τὸ ιππος οὐδὲν καθ’ αὑτὸ σημαίνει, ὥσπερ ἐν τῷ λόγῳ τῷ καλὸς ἵππος.

Οὐ μὴν οὐδ’ ὥσπερ ἐν τοῖς ἁπλοῖς ὀνόμασιν, οὕτως ἔχει καὶ ἐν τοῖς πεπλεγμένοις. Ἐν ἐκείνοις μὲν γὰρ οὐδαμῶς τὸ μέρος σημαντικόν, ἐν δὲ τούτοις βούλεται μέν, ἀλλ’ οὐδενὸς κεχωρισμένον, οἷον ἐν τῷ ἐπακτροκέλης τὸ κελης.

Τὸ δὲ κατὰ συνθήκην, ὅτι φύσει τῶν ὀνομάτων οὐδέν ἐστιν, ἀλλ’ ὅταν γένηται σύμβολον. Ἐπεὶ δηλοῦσί γέ τι καὶ οἱ ἀγράμματοι ψόφοι, οἷον θηρίων, ὧν οὐδέν ἐστιν ὄνομα.

Τὸ δ’ οὐκ ἄνθρωπος οὐκ ὄνομα. Οὐ μὴν οὐδὲ κεῖται ὄνομα ὅ τι δεῖ καλεῖν αὐτό. Οὔτε γὰρ λόγος οὔτε ἀπόφασίς ἐστιν. Ἀλλ’ ἔστω ὄνομα ἀόριστον.

Τὸ δὲ Φίλωνος ἢ Φίλωνι καὶ ὅσατοιαῦτα οὐκ ὀνόματα ἀλλὰ πτώσεις ὀνόματος. Λόγος δε ἐστιν αὐτοῦ τὰ μὲν ἄλλα κατὰ τὰ αὐτά, ὅτι δὲ μετὰ τοῦ ἔστιν ἢ ἦν ἢ ἔσται οὐκ ἀληθεύει ἢ ψεύδεται,  – τὸ δ’ ὄνομα ἀεί. Οἷον Φίλωνός ἐστιν ἢ οὐκ ἔστιν. Οὐδὲν γάρ πω οὔτε ἀληθεύει οὔτε ψεύδεται.