Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα νομίζουν πως το να κερδίσει κανείς το λαχείο ή το λόττο είναι τύχη, αποκαλούν δε τα παιγνίδια αυτά τυχερά και τυχερούς όσους κερδίζουν. Αλλά και το να βρει κάποιος να σταθμεύσει το αυτοκίνητό του στο κέντρο της πόλεως, πάλι στην τύχη το αποδίδουν.
Τι λοιπόν, ανήκουν άραγε τούτα τα πράγματα στην τύχη και είναι τύχη αυτό και, αν όχι, τι είναι; Η απάντηση στο ερώτημά μας θα γίνει σαφής, αν πρώτα δούμε τι είναι η τύχη και πώς γίνεται αυτή· διότι τότε μόνο θα μπορέσουμε να διακρίνουμε σε τι διαφέρουν τα παραπάνω από τα κατεξοχήν τυχαία.
Τύχη
Είναι λοιπόν η τύχη αιτία κατά συμβεβηκός στα πράγματα που συμβαίνουν σπανίως και γίνονται για κάποιον σκοπό και κατά προαίρεση. Έστω, για παράδειγμα, ότι κάποιος σκάβει τον κήπο του για να φυτέψει και αντί αυτού βρίσκει θησαυρό, τότε λέμε ότι τυχαία τον βρήκε και πως η τύχη ήταν η αιτία να γίνει αυτό. Και τούτο, διότι για άλλο πήγαινε και άλλο συνάντησε, το καθεαυτό δηλαδή αίτιο, το σκάψιμο, έγινε αιτία κατά συμβεβηκός της ευρέσεως του θησαυρού.
Βλέπουμε λοιπόν ότι μερικές φορές η έκβαση ορισμένων γινομένων δεν είναι η αναμενόμενη, αλλά για άλλο πηγαίνουμε και άλλο συναντάμε. Και αν αυτή η «συνάντηση» είναι απρόσμενη, μιλάμε για τύχη, εάν δε αναμενόμενη και επιδιωκόμενη, για επιτυχία.
Επιτυχία
Αυτή είναι και η διαφορά τους. Διότι στην επιτυχία αυτό που επιδιώκουμε, τούτο και κατορθώνουμε, αφού αυτή δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία ευστοχία του επιδιωκόμενου σκοπού, ενώ στην τύχη πέραν του αναμενόμενου ή επιδιωκόμενου, ή και άνευ τούτου, έρχεται το απρόσμενο και σπανίως γινόμενο στα πράγματα που γίνονται για κάποιον σκοπό και κατά προαίρεση. Γι’ αυτό και λέμε πως η τύχη είναι μία αιτία ακαθόριστη και άδηλη στον ανθρώπινο λογισμό.
Τούτο δε θα γίνει σαφέστερο, αν αντιστρέψουμε στο παράδειγμα με τον κήπο την αρχική του προαίρεση. Διότι αν εξαρχής η προαίρεσή του δεν ήταν το φύτεμα αλλά η εύρεση χρυσού, δεν νομίζω κανείς να τον αποκαλούσε τυχερό, αλλά μάλλον χρυσοθήρα. Δεν είναι άρα ορθό να αποκαλούμε αυτά τα παιγνίδια τυχερά και τυχερούς εκείνους που τα κερδίζουν, μα ούτε και στις άλλες περιπτώσεις, που πετυχαίνουμε τον επιδιωκόμενο σκοπό, να μιλάμε για τύχη, αλλά για επιτυχία.
Το πιθανό
Ποια όμως είναι η αιτία του παραλογισμού; Η απάντηση βρίσκεται στο πιθανό. Διότι πιθανό είναι και εκείνο που γίνεται σπανίως και εκείνο που γίνεται συνήθως. Επειδή όμως το σπάνιο και εκείνο που έχει εξαιρετικά λίγες πιθανότητες να γίνει δεν διαφέρουν και πολύ αλλά μάλλον γειτνιάζουν, διαλανθάνει της προσοχής μας η διαφορά τους θεωρώντας τα το ίδιο. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την άγνοια του καθεαυτό και του κατά συμβεβηκός αιτίου, μας κάνουν να μεταβιβάζουμε την επιτυχία στην τύχη μη δυνάμενοι να διακρίνουμε τη διαφορά τους.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα έχουν συνυφασμένη την επιτυχία με την καταξίωση, την αναγνώριση και την απόκτηση χρημάτων εστιάζοντας στο αποτέλεσμα και όχι στον σκοπό. Έτσι, για παράδειγμα, αν ένας συγγραφέας κατορθώσει να εκδώσει ένα βιβλίο με δικά του έξοδα δίχως να γίνει γνωστός και να βγάλει χρήματα, αν και πέτυχε τον σκοπό του, μάλλον θεωρείται αποτυχημένος παρά επιτυχής.
Η καταξίωση, λοιπόν, η αναγνώριση και η απόκτηση χρημάτων εξαρτάται περισσότερο από τους άλλους παρά από αυτόν, ενώ η έκδοση του βιβλίου και η επίτευξη του σκοπού περισσότερο από αυτόν παρά από τους άλλους.
Η επιτυχία λοιπόν και η αποτυχία έχουν να κάνουν κυρίως με τον σκοπό και όχι με το αποτέλεσμα· διότι αυτός εξαρτάται από εμάς, ενώ εκείνο όχι πάντα. Κι αν κάτι πρέπει να μας λυπεί δεν είναι τόσο η αδοξία όσο η απραξία.
Σύνταξη κειμένου: Κότσαλης Γεώργιος
