Άπαντα λοιπόν τα αγαθά ή είναι εκτός ή εντός της ψυχής. Και από τούτα προτιμότερα όσα είναι εντός, όπως ακριβώς τα διακρίνουμε στα εξωτερικά μαθήματα· αφού η φρόνηση, η αρετή και η ηδονή είναι στη ψυχή, και απ’ αυτά κάποια ή όλα είναι κοινώς παραδεκτά πως αποτελούν τον επιδιωκόμενο σκοπό.
Από τα πράγματα δε που υπάρχουν στη ψυχή άλλα είναι καταστάσεις ή δυνάμεις, άλλα πάλι ενέργειες και μεταβολές.
Η αρετή
Έστω λοιπόν αυτά κατ’ αυτόν τον τρόπο υποτιθέμενα. Και όσον αφορά την αρετή, ότι είναι η βέλτιστη διάθεση ή κατάσταση ή δύναμη αφορούσα κάθε τι για το οποίο υπάρχει μία χρήση ή ένα έργο.
Τούτο δε φαίνεται δια της επαγωγής· αφού το ίδιο αξιώνουμε σε κάθε περίπτωση. Για παράδειγμα, μιλάμε για τελειότητα (αρετή) σε ένα ιμάτιο· γιατί και κάποιο έργο υπάρχει και κάποια χρήση, και είναι η βέλτιστη κατάστασή του τελειότητα (αρετή). Το ίδιο και για ένα πλοίο, μία οικία ή και άλλα πράγματα. Επομένως και για τη ψυχή· αφού κάποιο έργο της ανήκει.
Το έργο
Έστω λοιπόν το έργο καλύτερο, όταν η κατάσταση στην οποία βρίσκεται το πράγμα είναι καλύτερη. Και όπως έχουν οι καταστάσεις μεταξύ τους, το ίδιο έχουν και τα έργα τους το ένα προς το άλλο. Και το έργο του καθενός αποτελεί σκοπό για το καθένα.
Φαίνεται λοιπόν από τούτα ότι το έργο είναι καλύτερο από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το καθένα· διότι ο σκοπός ως σκοπός είναι πρωτεύων, αφού υποθέσαμε για σκοπό το βέλτιστο και έσχατο, χάριν του οποίου υπάρχουν όλα τα άλλα.
Ότι το έργο λοιπόν είναι καλύτερο από την κατάσταση και τη διάθεση στην οποία βρίσκεται το πράγμα, είναι φανερό. Αλλά το έργο λέγεται με δύο τρόπους. Διότι σε κάποια το έργο είναι διαφορετικό σε σύγκριση με τη χρήση. Για παράδειγμα έργο της οικοδομικής τέχνης είναι η οικία αλλά όχι η οικοδόμηση, και της ιατρικής η υγεία αλλά όχι η αποκατάσταση της υγείας ούτε η θεραπεία.
Η χρήση
Σε κάποια άλλα δε το έργο είναι η χρήση. Για παράδειγμα έργο της όψεως η όραση και της μαθηματικής επιστήμης η θεωρία. Ώστε εξ ανάγκης, όπου το έργο είναι η χρήση, η χρήση είναι καλύτερη από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το πράγμα.
Αφού λοιπόν διευκρινίσαμε τούτα τα πράγματα, μπορούμε να πούμε πως το έργο του πράγματος και το έργο της αρετής του είναι το ίδιο, αλλά όχι με όμοιο τρόπο. Για παράδειγμα, έργο της τέχνης του υποδηματοποιού και της κατασκευής υποδημάτων είναι το υπόδημα.
Αν λοιπόν υπάρχει κάποια αρετή που ανήκει στην υποδηματοποιία και στον σπουδαίο υποδηματοποιό, τότε έργο της το σπουδαίο υπόδημα. Το ίδιο ισχύει και στις άλλες περιπτώσεις.
Το έργο της ψυχής
Έστω ακόμη έργο της ψυχής το να παράγει ζωή, και τούτο έγκειται στη χρήση και την εγρήγορση· διότι ο ύπνος είναι ένα είδος αργίας και ησυχίας.
Ώστε επειδή το έργο της ψυχής και το έργο της αρετής είναι ένα και το αυτό, έργο της αρετής θα είναι η σπουδαία ζωή. Τούτο άρα είναι το τέλειο αγαθό, πράγμα που ήταν η ευδαιμονία.
Φαίνεται δε από όσα υποθέσαμε (διότι η ευδαιμονία ήταν το πρωτεύων, οι στόχοι και τα άριστα αγαθά στη ψυχή, ενώ η ίδια η ευδαιμονία ή κατάσταση ή ενέργεια), ότι εφόσον η ενέργεια είναι καλύτερη από τη διάθεση και η καλύτερη ενέργεια από την καλύτερη κατάσταση, και αφού η αρετή είναι βέλτιστη κατάσταση, τότε η ενέργεια της αρετής είναι το πρωτεύων της ψυχής.
Η ευδαιμονία
Ήταν όμως και η ευδαιμονία το πρωτεύων. Είναι άρα η ευδαιμονία ενέργεια αγαθής ψυχής. Επειδή όμως η ευδαιμονία ήταν κάτι το τέλειο, και υπάρχει ζωή και τέλεια και ατελής, το ίδιο και αρετή (η μία είναι ολόκληρη, η άλλη μέρος), και η ενέργεια των ατελών είναι ατελής, τότε η ευδαιμονία θα είναι ενέργεια τέλειας ζωής κατά τέλεια αρετή.
Βιβλιογραφία: Αριστοτέλους Ηθικά Ευδήμεια (1218b.32 έως 1219a.39)
Απόδοση κειμένου: Κότσαλης Γεώργιος
